Artykuł
W Polsce pierwsze kaktusy pojawiły się w połowie XVII wieku. Potem już tylko przybywało i kaktusów i miłośników tych roślin. W XIX wieku było ich wielu, niektórzy dokładnie przedstawieni w pierwszej książce o kaktusach z 1882 roku napisanej przez Józefa Bergera. Wyrazem wielkiego zainteresowania kaktusami stało się założenie w 1932 roku Towarzystwa Przyjaciół Kaktusów (TPK). Jednym z aspektów działalności tego stowarzyszenie stało się wydawanie czasopisma pod tytułem „Świat Kaktusów”. Jednakże przed wojną ukazały się tylko dwa numery tego pisma w roku 1935 i 1936. Wojna spowodowała zniszczenie większości kolekcji kaktusów i przerwała działalność Towarzystwa Przyjaciół Kaktusów.
Po wojnie kaktusiarstwo powoli odradzało się mimo trudności ze zdobywaniem roślin i nasion w socjalistycznej Polsce. W latach 60. XX wieku powstały pierwsze kluby miłośników kaktusów, najpierw w Bydgoszczy, potem we Wrocławiu i Poznaniu. Potrzeba nawiązywania kontaktów, dyskusji, spotkań i wymiany roślin okazała się tak silna, że powstała inicjatywa, aby stworzyć dużą ogólnopolską organizację zrzeszającą wszystkich miłośników kaktusów. I tak w 1966 roku powstało Polskie Towarzystwo Miłośników Kaktusów. Uchwalono Statut, wybrano Zarząd Główny, pierwszą przewodniczącą wybrano Zofię Kabiesz (1966-1969, 1972-1978), powołano oddziały i udało się uzyskać pozwolenie ówczesnych władz na działalność. Jeszcze przed oficjalnym rozpoczęciem działalności zorganizowano pierwszą dużą ogólnopolską wystawę kaktusów w dniach 11-19 czerwca 1966 roku w Katowicach. A już w grudniu 1966 roku ukazał się pierwszy numer czasopisma, którego tytuł nawiązywał do przedwojennego wydawnictwa - „Świat Kaktusów”. Początkowo PTMK rozwijało się prężnie, przybywało członków, oddziałów, organizowano wystawy, w 1967 roku wydano nawet pięć numerów „Świata Kaktusów”. W 1968 roku cofnięto zgodę na wydawanie pisma i od tej pory trzeba było uzyskiwać pozwolenie na wydawanie każdego zeszytu, który musiał mieć za każdym razem inny tytuł. Kto szuka „Światów Kaktusów” z lat 1968-1970 powinien o tym pamiętać. Aż do końca lat 80. XX wieku PTMK musiało występować o zezwolenia na druk oraz na przydział papieru. Redakcja mieściła się na Śląsku, a kolejnymi redaktorami naczelnymi byli Wiesław Wojnowski, Zbigniew Prajer, Zofia Kabiesz. Przewodniczącą w drugiej kadencji była Jadwiga Bylina (1969-1972), a potem ponownie wybrano Zofię Kabiesz.
W roku 1978 wraz z końcem kadencji Zofii Kabiesz aktywność PTMK przeniosła się ze Śląska do Łodzi. Przewodniczącym został Marek Sławiński (1978-1982), a potem Krzysztof Szymczak (1982-1991). Tu też wydano 13 kolejnych numerów „Świata Kaktusów”. Redagowali je Mirosława de Michelis, a potem Krzysztof Szymczak, który pod koniec lat 80. był jedyną osobą która jeszcze chciała coś robić dla PTMK. Tu też w 1979 roku zapoczątkowano coroczne ogólnopolskie spotkania pod nazwa Kaktusiada. Zorganizowano dziewięć takich imprez. Jednakże powoli zaczynało brakować chętnych do współpracy i po 1987 roku „Świat Kaktusów” przestał być wydawany, Przestano organizować Kaktusiady i nastąpiła pustka trwająca kolejne lata.
Na kolejnym Walnym Zjeździe w roku 1991 na przewodniczącego wybrano Marka Czupryńskiego (1991-1998). Udało się wznowić wydawanie „Świata Kaktusów” dzięki intensywnej pracy nowego redaktora naczelnego, którym został Andrzej Typiak, stworzyć od nowa Bank Nasion, którego opiekunem została Irena Pomorska oraz odbudować kontakty między miłośnikami kaktusów i zapoczątkować nowy rozdział w organizacji Kaktusiad. Pierwszą, po prawie dziesięcioletniej przerwie, zorganizowano w 1996 roku w Grzegorzewicach pod Warszawą.
Kolejną zmianę przyniósł rok 1998. Na Walnym Zjeździe zmieniono Statut, aby dostosować go do wymogów obowiązujących przepisów, a nowym przewodniczącym został Zbigniew Pszenicki, który niestety wycofał się z wszelkiej działalności po roku pełnienia tej funkcji. Zarządzanie PTMK przejęła zastępca przewodniczącego Bożena Dubielecka wraz z pozostałymi członkami zarządu. Udało się kontynuować regularne wydawanie naszego pisma, rozwijać Bank Nasion oraz opracować naszą pierwszą stronę internetową.
W 1999 roku zorganizowano drugą Kaktusiadę. Od tej pory do dziś odbywają się one co roku z jedyną przerwą w 2020 roku podczas pandemii. Kaktusiady 1996 i 1999 zorganizował oddział w Warszawie, w latach 2000-2005 oddział Śląski, w latach 2006-2008 oddział we Wrocławiu, a od 2009 ponownie oddział Śląski.
Walny Zjazd w 2002 roku wybrał nowego przewodniczącego Grzegorza Matuszewskiego (2002-2010); wybrano go także na drugą kadencję. W 2005 roku opiekę nad „Światem Kaktusów” przejął nowy redaktor naczelny Mieczysław Siwiec, który pracował do 2010 roku. Wydał zaległe numery, a pismo ukazywało się dwa razy do roku. Na kolejnym Walnym Zjeździe w 2010 roku na nową przewodniczącą wybrano Bożenę Dubielecką (po.1999-2002, 2010-2014), a na nowego redaktora naczelnego Dariusza Raczko, który niestety wycofał się z wszelkiej działalności po roku pełnienia tej funkcji.
Kolejnym przewodniczącym został Andrzej Wandzik (2014-2024), wybrany łącznie na dwie i pół kadencji co dało mu 10 lat kierowania PTMK! Redaktorem naczelnym został Eugeniusz Skurowski, który nie tylko wydał zaległe numery, ale także kilka numerów specjalnych, nawiązał wiele nowych kontaktów i wprowadził nasze pismo na zagraniczne rynki. Cały czas działa Bank Nasion pod opieką Janusza Ketza. Regularnie organizowane są także Kaktusiady. Po ustąpieniu Andrzeja Wandzika przewodniczącym został Ryszard Borowiec z oddziału w Lublinie.
Ale historia PTMK to nie tylko przewodniczący i „Świat Kaktusów”, chociaż to bardzo ważne elementy działalności. Największa praca odbywała się w oddziałach. Liczba oddziałów zmieniała się zależnie od aktywności jego członków. Jeśli zabrakło chętnych do pracy, to oddział znikał. Tak było z oddziałem w Warszawie, który powstał w 1966 roku, lecz szybko zaprzestał działalności, a odbudowano go dopiero w 1980 roku. Przez długi czas było 9 oddziałów, a ostatnio przybył oddział Bydgoski i oddział w Krakowie. To w oddziałach były organizowane wystawy kaktusów, odbywały się comiesięczne zebrania, drukowano biuletyny i kalendarze. Oddziały organizują również wycieczki do kolekcji krajowych jak i zagranicznych. Warto jeszcze wspomnieć o udziale członków PTMK w wyprawach na stanowiska naturalne kaktusów, a nawet w odkrywaniu i opisywaniu nowych dla nauki gatunków. Aby historia PTMK mogła być dalej dopisywana zapraszamy do współpracy wszystkich członków.
Literatura
Dubielecka B., Wróblewski A.K. 2009. „Z historii kaktusiarstwa w Polsce” część 1. „Świat Kaktusów” 2: 2-18
Dubielecka B., Wróblewski A.K. 2016. „Z historii kaktusiarstwa w Polsce” część 2. „Świat Katusów” 1:5-23.
Berger J. 1882. Rodzina kaktusów. Nakład i druk Józefa Bergera, Warszawa
